Even nauwgezet als ongrijpbaar

Sinds het einde van de jaren 2000 creëert de Frans-Tunesische kunstenaar Ismaïl Bahri een oeuvre geënt op situaties en strakke bewegingen waarvan de onverbiddelijke logica in de kern van de zaak leidt naar een vorm van magie of gratie. Het frommelen en gladstrijken van tijdschriftpagina’s tot de inkt volledig overgaat van het papier op de handen waarbij het bedrukte beeld stilaan vervaagt ¹. Het spannen van een onzichtbare draad, alleen gematerialiseerd door een waterdruppel die zich over de draad verplaatst en progressief een waterplas creëert in de tentoonstellingsruimte ². Filmen in macro van een transparante waterparel op een handpalm waarvan de amper zichtbare rillingen de pulsaties van de aders door de huid overbrengen ³. Verticaal verdelen van een wit scherm door een zwarte streep die een bol wol blijkt te zijn die wordt afgerold op een besneeuwde ondergrond ⁴. De skyline van de stad voorstellen via de weerspiegeling ervan gefilmd in een glas met inkt ⁵ of via tinten wit van een vel papier geplaatst voor de lens van een camera ⁶. Allemaal bewegingen met een bijzondere aandacht voor detail, toevalligheden en schijnbaar onbewuste variaties van de realiteit die onverwachte evenementen produceren. In het geheel van het oeuvre, maar ook in de details van de individuele werken blijkt de praktijk van Ismaïl Bahri door uitdieping, benadrukking en progressieve onthulling van motieven vertrekkende van de elementaire voorwaarden van de ervaring. Formele resoluties in de tijd, volgens het principe van de fotografische ontwikkeling. Emulsie, capillarisering, ontknoping en ontwarring: er is (soms) niet veel nodig om dit subtiele werk helemaal te laten verdwijnen. Maar doorheen de radicale simpliciteit van deze protocollen breekt een dove emotie die twijfelt tussen verwondering en ongerustheid en misschien wel de geheime agenda bepaalt van het werk.

Op uitnodiging van La Verrière en voor zijn eerste persoonlijke tentoonstelling in België creëerde Ismaïl Bahri een ambitieus project die de architectuur van de site verandert om er een soort van optisch instrument van te maken dat speelt met licht en schaduw, de verschijning en verdwijning, getoond binnenin het gebouw of naar buiten gebracht. Het is de bedoeling om gebruik te maken van de energie van La Verrière, eigenlijk vooral van het licht, terwijl de oorsprong ervan verborgen wordt gehouden. Binnenin deze opstelling worden twee soorten projecties met elkaar gemengd: de digitale projectie en de natuurlijke projectie. Vormen, voorwerpen en tekeningen maar ook doorsneden van natuurlijk licht vergezellen de video’s die van achter uit worden geprojecteerd. Deze setting zal recente werken van de kunstenaar bevatten die speciaal voor de gelegenheid werden gecreëerd en afkomstig zijn van observaties en ervaringen opgedaan tijdens een storm, wind en chaos van een natuurramp die uiteindelijk een aantal min of meer georkestreerde, vluchtige visioenen vormt.

Gepresenteerd in het kader van het programma “Ballistische poëzie” dat de verschillen onderzoekt tussen het programma en het resultaat, of anders gezegd tussen de intenties en intuïties in bepaalde programmatorische en conceptuele praktijken van de kunst, raakt het oeuvre van Ismaïl Bahri volgens mij de kern, die hij vervolgens, op geheel eigen wijze, herverdeeld. Vertrekkende van de al even arbitraire als strikt toegepaste protocollen geeft het oeuvre blijk van een initiële intuïtie die de artiest over een lange periode in een beperkte ruimte ondervindt zonder specifieke blik op de horizon, anders gezegd zonder de bijzondere intentie of projectie naar de vorm die ervan zou kunnen worden afgeleid. Dit subtiele spel tussen onzekerheid en controle brengt de kunstenaar ertoe zijn scheppend vermogen over te laten aan de toevalligheid of de wind, aan toevallige ontmoetingen of de speling van het licht of, met andere woorden, aan de dwingende kenmerken van omstandigheden die bijna blind worden gecreëerd. In deze meedogenloze logica van het toeval ligt de enige controle in de strijdlustige weigering om de mogelijkheden vast te leggen, terwijl de krachten en handelingen zich concentreren op het behoud van een passiviteit in hoofde van de observator. Een paradox, zegt u? De kunst van Ismaïl Bahri is een zeldzame hommage aan de onzichtbare energie van de onmondige voorspreker. De spanningen die het werk van binnenuit bewerken, bepalen tegelijk de fragiliteit en de kracht die twee manieren zijn om eenzelfde blijvende belangstelling te tonen voor dingen die zich in de wereld afspelen in de duidelijke helderheid van de evidentie van de vormen, die hier eigenlijk wel poëzie mogen worden genoemd. Een directe poëzie, brutaal, met een bijna transparante helderheid, die tegelijk wordt gekenmerkt door de weigering om iets bepaald te betekenen. In de feiten blijft het werk oneindig onaangepast: een niet onderhandelbare vorm van polysemie. Maar in de wil om dat waarnaar teveel wordt verwezen te wissen, door zich te ontdoen van een te gemakkelijk identificeerbare geografische, culturele of politieke context, weerklinkt in het werk nochtans een veelheid aan tumult van zowat overal ter wereld. De vormen, die dan progressief een betekenis krijgen, krijgen, en de intelligentie zijn dan ook even nauwgezet als ongrijpbaar.